175

• • • O mnie
    • Moje przedmioty
    • Klasa I Gimnazjum
    • Klasa II Gimnazjum
    • Klasa III Gimnazjum

• • • • Klasa III Gimnazjum

      • Plan wynikowy nauczania biologii dla gimnazjum część 3

         

        Numer i temat lekcji	Zakres treści z podręcznika	Wymagania podstawowe	Wymagania ponadpodstawowe (R – rozszerzające, D – dopełniające, W – wykraczające)	Ścieżka edukacyjna Treści ze ścieżki edukacyjnej	Uwagi
        1	2	3	4	5	6
        Dział programu: EKOLOGIA. Organizmy i ich środowisko
        1. Ekologia a ochrona środowiska i ochrona przyrody	• Znaczenie pojęć: ekologia, ochrona przyrody, ochrona środowiska	Uczeń: • poprawnie interpretuje pojęcie ekologia • określa zadania ochrony środowiska • wymienia cele ochrony przyrody	Uczeń: • podaje przykłady działań podejmowanych w ramach ochrony środowiska (R) • wykazuje relacje zachodzące między ekologią, ochroną środowiska i ochroną przyrody (D)		• Zapoznanie uczniów z: – zakresem materiału nauczania – wymaganiami programowymi na poszczególne oceny – sposobami sprawdzania i oceniania osiągnięć • Zeszyt ćwiczeń, zad. 1, 2 s. 6
        2. Czym jest gatunek?	• podwójne nazewnictwo • analiza porównawcza wybranych gatunków roślin i zwierząt • definicja gatunku	• poprawnie zapisuje nazwę gatunkową • na podstawie obserwacji wskazuje zasadnicze różnice między osobnikami gatunków należących do jednego rodzaju	• wymienia cechy budowy lub zachowania, na podstawie których można rozróżnić gatunki (R) • definiuje pojęcie gatunek (D) • analizuje wpływ czynników środowiska na wykształcenie cech morfologicznych różniących gatunki należące do jednego rodzaju (D)		• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1–3 s. 7 zad. 4, s. 8
        3./4. Jakie czynniki ograniczają rozmiesz- czenie organizmów?	• siedlisko i nisza ekologiczna • czynniki środowiska • tolerancja ekologiczna • eurybionty i stenobionty • gatunki wskaźnikowe • czynniki ograniczające rozmieszczenie: temperatura, woda i wilgotność, światło	• wyjaśnia pojęcie siedlisko • dzieli czynniki środowiska na biotyczne i abiotyczne • opisuje przykłady potwierdzające prawo minimum i prawo tolerancji • podaje przykłady organizmów o szerokim i wąskim zakresie tolerancji wobec wilgotności, temperatury, światła • określa rolę wody w życiu roślin	• wyjaśnia pojęcie nisza ekologiczna (R) • charakteryzuje czynniki biotyczne i abiotyczne (R) • analizuje krzywą tolerancji ekologicznej dla wskazanego czynnika (R/D) • interpretuje wykresy przedstawiające krzywe tolerancji ekologicznej (D) • definiuje pojęcia: eurybionty i stenobionty (D) • charakteryzuje gatunki wskaźnikowe (R) • analizuje wpływ temperatury na rozmieszczenie organizmów, zasięg ich występowania i procesy życiowe (D) • charakteryzuje przystosowania roślin do różnych warunków wilgotnościowych (R) • podaje i omawia przykłady praktycznego zastosowania wiedzy dotyczącej czynników ograniczających (D/W)		• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1–5 s. 8–10
        5. Przegląd wybranych gatunków roślin	• rola roślin • cechy morfologiczne ułatwiające rozpoznawanie roślin • charakterystyka wybranych gatunków roślin	• wyjaśnia rolę roślin w przyrodzie • rozróżnia kilka gatunków roślin występujących w najbliższym otoczeniu	• rozpoznaje pospolite drzewa i krzewy (R/D) • rozróżnia owoce pospolitych drzew (D) • rozpoznaje rośliny zielne kwitnące jesienią (R/D) • wskazuje siedliska pospolitych gatunków roślin (D)		• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1–3 s. 11–13
        6. Przegląd wybranych gatunków zwierząt żyjących w różnych środowis-kach	• charakterystyczne cechy wybranych gatunków zwierząt	• wymienia przedstawicieli zwierząt występujących w różnych środowiskach • rozpoznaje wskazane gatunki zwierząt	• rozróżnia wskazane gatunki zwierząt (R/D) • charakteryzuje wybranych przedstawicieli zwierząt (R/D) • podaje siedliska, w których można spotkać wskazane gatunki zwierząt (D)		• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1–3 s. 13–15
        7. W jaki sposób oznaczamy najczęściej spotykane gatunki?	• zasady budowy klucza do oznaczania gatunków • praktyczne oznaczanie wybranych gatunków	• korzystając z klucza, oznacza 2–3 pospolite gatunki roślin	• korzystając z klucza, oznacza wskazane gatunki roślin (R/D) • operuje pojęciami opisującymi morfologię roślin (R/D)		• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1 s. 16
        8. Powtó- rzenie i utrwalenie wiadomości	rozdział: Organizmy i ich środowisko
        Dział programu: EKOLOGIA. Populacja, biocenoza, ekosystem
        9. Charakte- rystyka populacji – rozrodczość, śmiertelność i struktura wiekowa	• populacja biologiczna • rozrodczość • śmiertelność • krzywa przeżywania • struktura wiekowa	• wyjaśnia pojęcia: populacja, rozrodczość, śmiertelność • wymienia czynniki wpływające na śmiertelność populacji • na podstawie analizy piramid określa strukturę wiekową populacji	• charakteryzuje czynniki wpływające na rozrodczość i śmiertelność populacji (R) • na podstawie analizy krzywej przeżywania charakteryzuje populację (D) • na podstawie analizy struktury wiekowej przewiduje rozwój populacji (D)		• 15-minutowy sprawdzian z rozdziału: Organizmy i ich środowisko • Zeszyt ćwiczeń, zad. 1–6 s. 16–18
        10. Liczeb- ność i rozmiesz- czenie populacji	• liczebność populacji • rozmieszczenie osobników w populacji	• wymienia czynniki wpływające na liczebność populacji • rozpoznaje typy rozkładu przestrzennego populacji	• oblicza zagęszczenie populacji (R) • charakteryzuje typy rozkładu przestrzennego organizmów (D) • podaje przykłady gatunków charakteryzujących się określonym typem rozmieszczenia (R)		• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1–3 s. 21
        11. Gradacje szkodników i sposoby ich zwalczania	• gradacje szkodników • metody zwalczania szkodników	• rozpoznaje najczęściej występujące szkodniki lasów i upraw • charakteryzuje agrotechniczne metody zwalczania szkodników	• wykazuje związek między gradacją szkodników a wprowadzeniem monokultur rolnych i leśnych (R) • wyjaśnia, na czym polega biologiczne zwalczanie szkodników (R) • udowadnia, że stosowanie chemicznych środków ochrony roślin zagraża wielu innym organizmom, w tym człowiekowi (D)	Edukacja prozdrowotna • higiena produkcji żywności	• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1–4 s. 22–24
        12. Pozna- jemy typy oddziaływań międzyga- tunkowych w przyrodzie	• klasyfikacja oddziaływań • typy i wyniki oddziaływań	• nazywa typy oddziaływań • wymienia przykłady oddziaływań antagonistycznych i nieantagonis- tycznych	• charakteryzuje oddziaływania antagonistyczne i nieantagonistyczne (R) • opisuje wyniki poszczególnych typów oddziaływań (D)		• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1 s. 25
        13. Oddzia- ływania antagonis- tyczne	• konkurencja • drapieżnictwo • pasożytnictwo	• wyjaśnia istotę konkurencji • podaje przykłady konkurencji • wyjaśnia, na czym polega drapieżnictwo • opisuje cechy drapieżców • charakteryzuje przystosowania chroniące przed drapieżcami • wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo • klasyfikuje pasożyty i podaje ich przykłady	• podaje przykłady świadczące o tym, że konkurencja może być jednym ze sposobów biologicznego zwalczania szkodników (D) • charakteryzuje, popierając przykładami, rolę drapieżców w biologicznej metodzie zwalczania szkodników (R) • analizuje zależności między liczebnością ofiar i drapieżców (D) • omawia cechy budowy wybranych pasożytów (R) • wyjaśnia, dlaczego jemioła jest półpasożytem (D)		• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1, 2 s. 26, zad. 4 s. 29, zad. 6 s. 31
        14. Charakte- ryzujemy oddziały- wania nieantago- nistyczne	• mutualizm • protokooperacja • komensalizm	• wymienia oddziaływania nieantagonistyczne • wyjaśnia, na czym polega mutualizm (na przykładzie porostów)	• charakteryzuje przykłady mutualizmu (R/D) • wyjaśnia różnicę między mutualizmem a protokooperacją (R) • opisuje przykłady protokooperacji (R) • wyjaśnia, na czym polega komensalizm (R) • podaje przykłady komensalizmu (R)		• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1, 2 s. 31
        15. Pozna- jemy biocenozę	• biocenoza • łańcuch pokarmowy • sieć pokarmowa • piramidy ekologiczne	• wyjaśnia pojęcie biocenoza • nazywa kolejne ogniwa w łańcuchu troficznym • buduje prosty łańcuch pokarmowy	• wymienia cechy charakteryzujące biocenozę (R) • wyjaśnia, na czym polega dynamika biocenozy (D) • podaje przykłady łańcuchów troficznych w różnych biocenozach (R) • wyjaśnia zależności między łańcuchem pokarmowym a siecią pokarmową (R) • charakteryzuje piramidy ekologiczne (R/D) • przewiduje skutki zniszczenia jednego ogniwa w łańcuchu pokarmowym (R)		• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1–3 s. 33, zad. 6 s. 35
        16. Struktura i funkcjono- wanie ekosystemu	• struktura ekosystemu • produkcja ekosystemu • obieg materii • przepływ energii	• wyjaśnia pojęcie ekosystem • opisuje strukturę ekosystemu • wyjaśnia, co to znaczy, że materia krąży w ekosystemie, a energia przez niego przepływa	• wyjaśnia, na czym polega produkcja pierwotna i wtórna ekosystemu (R) • przedstawia, na przykładzie lasu, obieg materii w ekosystemie (R) • analizuje przepływ energii przez ekosystem (D) • analizuje zależności między przepływem energii a obiegiem materii w ekosystemie (D)		• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1, 2 s. 35, zad. 4 s. 36, zad. 5 s. 37
        17. Krążenie pierwiastków i związków w przyrodzie	• cykle biogeochemiczne • obieg wody • obieg węgla • obieg azotu	• opisuje obieg wody w przyrodzie	• wyjaśnia pojęcie cykle biogeochemiczne (R) • opisuje obieg węgla (R) • opisuje obieg azotu w przyrodzie (D) • określa rolę bakterii w obiegu azotu (D)		• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1 s. 37, zad. 2–4 s. 38
        18./19. Przegląd wybranych ekosystemów	• środowisko lądowe i wodne • charakterystyka ekosystemów wodnych: jeziora, stawu, morza • ekosystemy lądowe: torfowiska i las	• opisuje warunki panujące w wodzie • klasyfikuje ekosystemy wodne • opisuje wybrany ekosystem wodny • opisuje budowę lasu	• porównuje warunki panujące w środowisku wodnym i lądowym (R) • charakteryzuje czynniki ograniczające w ekosystemach wodnych i lądowych (R) • porównuje czynniki ograniczające w ekosystemach wodnych i lądowych (D) • charakteryzuje ekosystemy wodne (R/D) • porównuje strukturę torfowisk wysokich, niskich i przejściowych (R/D) • omawia strukturę i funkcjonowanie ekosystemu na przykładzie lasu (D)	Edukacja ekologiczna • różnorodność biologiczna – znaczenie jej ochrony	• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1–9 s. 39–43
        20. Powtó- rzenie i utrwalenie wiadomości	rozdział: Populacja, biocenoza, ekosystem				• Zeszyt ćwiczeń, zad. 2–4 s. 44
        21. Spraw- dzian wiadomości	rozdział: Populacja, biocenoza, ekosystem
        Dział programu: OCHRONA ŚRODOWISKA. Zanieczyszczenia środowiska
        22. Podsta- wowe źródła i skutki zanieczysz- czeń atmosfery	• źródła zanieczyszczeń • bioindykatory • efekt cieplarniany • rozrzedzenie ozonowe • smog • sposoby zmniejszania zanieczyszczenia atmosfery	• klasyfikuje zanieczyszczenia zatruwające atmosferę • wykorzystując skalę porostową, określa stopień zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki • wyjaśnia mechanizm powstawania i skutki efektu cieplarnianego • wskazuje skutki rozrzedzenia ozonowego • proponuje działania lokalne służące zmniejszeniu zanieczyszczenia atmosfery	• analizuje skutki transgranicznego przenoszenia zanieczyszczeń (D) • wyjaśnia, dlaczego porosty nadrzewne są biologicznymi wskaźnikami czystości powietrza (R) • objaśnia mechanizm powstawania dziury ozonowej (D) • udowadnia, że smog stanowi poważne zagrożenie dla organizmów żywych (R) • charakteryzuje smog fotochemiczny i kwaśny (D) • proponuje działania globalne służące zmniejszeniu zanieczyszczenia atmosfery (R/D)	Edukacja ekologiczna • przyczyny i skutki niepożądanych zmian w atmosferze	• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1–3 s. 49, zad. 6 s. 51
        23. Podsta- wowe źródła i skutki zanieczysz- czeń litosfery	• najważniejsze zagrożenia gleby • skutki degradacji gleby • sposoby ochrony gleby	• wymienia przyczyny zanieczyszczenia gleby • wymienia skutki degradacji gleby • wskazuje sposoby ochrony gleby • charakteryzuje lokalne przyczyny zanieczyszczenia gleby	• udowadnia związek między zakwaszeniem gleby a kumulacją w niej metali ciężkich (D) • wyjaśnia, dlaczego nieodpowiednie nawożenie mineralne jest źródłem zanieczyszczenia gleby (R) • charakteryzuje skutki erozji gleby (R)	Edukacja ekologiczna • przyczyny i skutki niepożądanych zmian w litosferze	• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1–4 s. 54, 55
        24. Podsta- wowe źródła i skutki zanieczysz- czeń hydrosfery	• przyczyny zanieczyszczeń hydrosfery • klasy czystości wód • eutrofizacja zbiorników wodnych • metody oczyszczania ścieków • sposoby zmniejszania zanieczyszczenia hydrosfery	• wymienia przyczyny zanieczyszczeń hydrosfery • opisuje sposoby oczyszczania ścieków • wymienia sposoby zmniejszania zanieczyszczenia wód	• analizuje lokalne przyczyny zanieczyszczeń wód (D) • charakteryzuje klasy czystości wód (R) • opisuje przebieg procesu eutrofizacji zbiorników wodnych (R)	Edukacja ekologiczna • przyczyny i skutki niepożą- danych zmian w hydrosferze	• Zeszyt ćwiczeń, zad. 3–5 s. 59
        25. Odpady – co z nimi zrobić?	• klasyfikacja odpadów • recykling • utylizacja odpadów	• klasyfikuje odpady na rozkładające się i nierozkładające się • ocenia wpływ nielegalnych wysypisk śmieci na stan środowiska • wskazuje sposoby zmniejszenia ilości odpadów	• charakteryzuje korzyści, jakie dają recykling i utylizacja odpadów (R) • analizuje skutki nieodpowiedzialnego składowania odpadów (D) • wskazuje różne źródła odpadów znajdujące się w najbliższej okolicy (R/D)	Edukacja ekologiczna • energetyka jądrowa – bezpieczeństwo i składowanie odpadów Obrona cywilna • sposoby znakowania substancji toksycznych	• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1–3 s. 60, 61
        Dział programu: OCHRONA ŚRODOWISKA. Zasoby przyrody i ich wykorzystanie
        26. Odna- wialne i nieodna- wialne zasoby przyrody	• odnawialne i nieodnawialne zasoby przyrody • różnorodne źródła energii	• klasyfikuje, popierając przykładami, zasoby przyrody • proponuje alternatywne źródła energii (1–2)	• charakteryzuje zagrożenia związane ze wzrostem zużycia ropy naftowej (R) • przewiduje globalne skutki tych zagrożeń (D) • charakteryzuje zagrożenia związane z produkcją energii jądrowej (R/D) • proponuje budowę elektrowni wykorzystującej alternatywne źródło energii występujące w jego regionie (D/W)	Edukacja ekologiczna • zagrożenia dla środowiska wynikające z produkcji i transportu energii • energetyka jądrowa – bezpieczeństwo i składowanie odpadów Obrona cywilna • źródła promienio- wania jądrowego i jego skutki • ochrona przed skutkami powodzi, pożaru i innych zagrożeń	• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1–6 s. 62–64
        27. Funkcjo- nowanie populacji ludzkiej w środowisku	• eksplozja demograficzna • urbanizacja • aglomeracje miejskie	• omawia przyczyny wysokiego przyrostu naturalnego	• analizuje skutki eksplozji demograficznej (D/W) • analizuje zagrożenia środowiska wynikające z istnienia aglomeracji miejskich (D)	Edukacja prozdrowotna • higiena osobista i otoczenia	• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1–5 s. 64, 65
        28. Na czym polega strategia zrównowa- żonego rozwoju?	• międzynarodowe działania na rzecz ochrony środowiska • działania prośrodowiskowe podejmowane w Polsce	• uzasadnia konieczność podejmowania międzynarodowych działań na rzecz ochrony środowiska	• przedstawia główne założenia „Polityki Ekologicznej Państwa” (R/D) • korzystając z najnowszych opracowań, przedstawia działania podejmowane w Polsce na rzecz ochrony środowiska (D/W)	Edukacja europejska • cele i założenia Wspólnot Europejskich Edukacja filozoficzna • koncepcja człowieka jako istoty rozumnej	• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1–4 s. 66, 67
        29. Powtó- rzenie i utrwalenie wiadomości	dział: Ochrona środowiska				• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1–5 s. 69, 70
        30. Spraw- dzian wiadomości	dział: Ochrona środowiska
        Dział programu: OCHRONA PRZYRODY. Podstawowe formy ochrony przyrody
        31. Z historii ochrony przyrody w Polsce	• historia ochrony przyrody w Polsce • akty prawne dotyczące ochrony przyrody • cele ochrony przyrody	• podaje cele ochrony przyrody • wymienia lokalne organy działające na rzecz ochrony środowiska i ochrony przyrody	• opisuje rozwój działań mających na celu ochronę przyrody w Polsce (R/D) • porównuje światowe tendencje ochrony przyrody z celami zapisanymi w polskich aktach prawnych (D) • planuje kampanię informującą o stanie przyrody w najbliższym otoczeniu (D/W)	Edukacja czytelnicza i medialna • dokumenty gromadzone w bibliotece i ich wartość informacyjna • zestawienie tematyczne	• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1 s. 75
        32. Ochrona gatunkowa roślin, grzybów i porostów	• istota ochrony gatunkowej • ochrona ścisła i częściowa	• podaje cel ochrony gatunkowej • wyjaśnia różnicę między ochroną ścisłą i częściową • rozpoznaje na zdjęciach gatunki grzybów i roślin chronionych, które może spotkać w najbliższym otoczeniu	• porównuje założenia ochrony ścisłej i częściowej (R) • podaje przykłady gatunków objętych ochroną ścisłą i częściową występujących w najbliższym otoczeniu (D)	Edukacja ekologiczna • różnorodność biologiczna – znaczenie jej ochrony	• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1 s. 76
        33. Ochrona gatunkowa zwierząt	• gatunki zwierząt podlegające ochronie • ochrona sezonowa zwierząt łownych	• rozpoznaje 5–6 wybranych gatunków zwierząt chronionych • wyjaśnia, na czym polega ochrona gatunkowa zwierząt • wyjaśnia, dlaczego należy potępiać kłusownictwo		Edukacja ekologiczna • różnorodność biologiczna – znaczenie jej ochrony	• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1 s. 76
        34. Parki narodowe i rezerwaty przyrody	• park narodowy jako forma ochrony przyrody • rezerwaty przyrody	• wymienia formy ochrony przyrody • wskazuje na mapie parki narodowe • wyjaśnia cel utworzenia parków narodowych i rezerwatów przyrody	• podaje nazwy parków narodowych położonych najbliżej miejsca zamieszkania (R) • omawia typy rezerwatów przyrody i podaje ich przykłady (D) • charakteryzuje dowolnie wybrany typ rezerwatu (R)	Edukacja ekologiczna • różnorodność biologiczna – znaczenie jej ochrony Edukacja regionalna • główne zabytki przyrody w regionie	• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1–5 s. 76–79
        35. Inne formy ochrony przyrody	• parki krajobrazowe • obszary chronionego krajobrazu • pomniki przyrody	• wyjaśnia pojęcie pomnik przyrody • wymienia pomniki przyrody znajdujące się najbliżej szkoły	• charakteryzuje poszczególne formy ochrony przyrody (R/D) • wskazuje formy ochrony przyrody występujące na terenie województwa, w którym mieszka (R/D)	Edukacja ekologiczna • różnorodność biologiczna – znaczenie jej ochrony Edukacja regionalna • główne zabytki przyrody w regionie	• Zeszyt ćwiczeń, zad. 1, 2 s. 80