175

• • • O mnie
    • Moje przedmioty
    • Klasa I Gimnazjum
    • Klasa II Gimnazjum
    • Klasa III Gimnazjum

• • • • Klasa I Gimnazjum

      • Plan wynikowy nauczania biologii dla gimnazjum część 1         1 godz. tygodniowo

         

        Nr lekcji	Temat lekcji	Wymagania podstawowe ucznia	Wymagania ponadpodstawowe ucznia (R – rozszerzające, D – dopełniające, W – wykraczające)	Uwagi
        1	2	3	4	5
        Dział programu: Struktura organizmu i jej funkcje
        1.	Czego będziemy się uczyć na lekcjach biologii w gimnazjum?	• zapoznaje się z regulaminem pracowni • zapoznaje się z wymaganiami programowymi na poszczególne stopnie szkolne
        2.	Porównanie budowy komórki roślinnej i zwierzęcej.	• na podstawie obserwacji preparatów mikroskopowych stwierdza, że wszystkie organizmy zbudowane są z komórek • wymienia struktury budowy komórki roślinnej i zwierzęcej • rysuje schemat budowy komórki • wykonuje preparat mikroskopowy z łuski spichrzowej cebuli lub liścia moczarki kanadyjskiej • stwierdza, że komórki różnią się między sobą kształtem i wielkością • podaje przykłady komórek najmniejszych i największych	• definiuje pojęcie: komórka (R) • odróżnia na preparacie mikroskopowym poszczególne składniki komórki roślinnej i zwierzęcej (R) • wykonuje rysunek komórki na podstawie obserwacji mikroskopowych (R) • klasyfikuje elementy komórki na żywe i martwe (R) • wyjaśnia rolę składników komórki i ich związek z czynnościami życiowymi organizmu (D) • uzasadnia, które struktury komórki są żywe, a które martwe (D) • wyjaśnia, od czego zależą wielkość i kształt komórek (R) • porównuje budowę komórki roślinnej i zwierzęcej (R)	20-minutowy test początkowy
        3.	Poznajemy tkanki roślinne.	• nazywa podstawowe typy tkanek roślinnych • wyjaśnia, na czym polega różnica między tkankami twórczymi i stałymi • poprawnie prowadzi obserwacje mikroskopowe • wskazuje rozmieszczenie tkanek (np. twórczych, przewodzących, miękiszowych) na rysunkach i żywych okazach roślin hodowanych w pracowni biologicznej • wykonuje rysunki schematyczne obserwowanych tkanek	• definiuje pojęcie: tkanka (R) • klasyfikuje tkanki wg wybranego kryterium (żywe – martwe, twórcze – stałe, pierwotne – wtórne) (R) • omawia rolę poszczególnych tkanek (R) • rozpoznaje na preparatach mikroskopowych poszczególne tkanki (D) • wykazuje związek zachodzący między budową tkanek, ich rozmieszczeniem oraz funkcją (D)
        4.	Poznajemy tkanki zwierzęce.	• wymienia podstawowe typy tkanek zwierzęcych • określa najważniejsze funkcje tkanek • wymienia rodzaje tkanki łącznej	• klasyfikuje tkanki i podaje ich rolę (R) • opisuje rodzaje tkanki mięśniowej (R) • odróżnia rodzaje tkanki mięśniowej pod mikroskopem (R) • określa rolę i skład tkanki płynnej (krwi) (R) • rysuje schemat komórki nerwowej (R) • podaje różnice w budowie i funkcji tkanek mięśniowych (D) • uzasadnia twardość tkanki kostnej (D) • wymienia funkcje tkanki nabłonkowej (R) • odróżnia rodzaje tkanki nabłonkowej (D) • wykazuje związek między budową, położeniem i funkcją tkanek (D)
        5.	Jak zbudowane są organizmy roślinne?	• rysuje ogólny pokrój rośliny okrytonasiennej i nazywa jej organy • wskazuje na żywym okazie rośliny korzeń, łodygę, liście, kwiaty • wymienia przynajmniej 2 rośliny zaliczane do plechowców i 2 do organowców • określa dwie podstawowe funkcje korzenia, łodygi, liścia oraz kwiatu • klasyfikuje rośliny okrytonasienne wg długości cyklu rozwojowego • podaje przykłady roślin jednorocznych, dwuletnich i wieloletnich uprawianych na działkach	• klasyfikuje rośliny na jednokomórkowe, plechowce i organowce (R) • definiuje plechowce i organowce (R) • uzasadnia nazwy roślin: jednoroczne, dwuletnie i wieloletnie (R) • porównuje (podając najważniejsze różnice) plechowce i organowce (D) • określa dodatkowe funkcje poszczególnych organów – korzenia, łodygi i liści (R/D)
        6.	Budowa organizmu zwierzęcego.	• wymienia po 2 przykłady jednokomórkowców i tkankowców • wskazuje na modelu, schemacie lub żywym okazie części ciała ssaka i położenie układów wewnętrznych • wymienia główne układy wewnętrzne ssaków	• definiuje pojęcia: narząd i układ (R) • klasyfikuje zwierzęta na jednokomórkowce i tkankowce (R) • charakteryzuje funkcje układów wewnętrznych ssaka (R) • posługując się rysunkiem schematycznym, porównuje położenie układów wewnętrznych bezkręgowców i kręgowców (R)
        7.	Czym charakteryzuje się organizm żywy?	• wymienia podstawowe cechy różniące organizm żywy od świata nieożywionego (budowa komórkowa i czynności życiowe) • wylicza podstawowe czynności życiowe organizmów • dzieli organizmy na samożywne i cudzożywne • podaje 3 przykłady przystosowań organizmów do środowiska lądowego i wodnego • podaje przykłady organizmów, u których wzrost trwa przez całe życie i takich, których wzrost kończy się z osiągnięciem dojrzałości	• charakteryzuje poszczególne czynności życiowe (R) • dostrzega różnice w wykonywaniu czynności życiowych u roślin i zwierząt (D) • posługując się metodą mapy myślowej charakteryzuje organizm roślinny i zwierzęcy (R/D) • wskazuje istotne różnice między organizmem roślinnym a zwierzęcym (R/D) • wyjaśnia, na czym polegają przystosowania organizmów do środowiska (R/D) • podaje przykłady przystosowań organizmów do środowiska (R/D)	temat powtórzeniowy i jednocześnie zaczynający nowy dział
        Dział programu: Wybrane czynności życiowe organizmów – Wykonywanie ruchów
        8.	Związek pokrycia ciała ze środowiskiem życia zwierząt.	• określa rolę tkanki nabłonkowej • wymienia funkcje skóry kręgowców • posługując się tablicami dydaktycznymi (lub rysunkiem schematycznym), wymienia warstwy skóry • podaje przykłady pokrycia ciała u wybranych bezkręgowców, np. dżdżownicy, raka i ślimaka • rozpoznaje rodzaje piór ptaka • rozpoznaje na rysunkach schematycznych pokrycie ciała u poszczególnych gromad kręgowców	• charakteryzuje pokrycia ciała wybranych grup bezkręgowców (D) • wyjaśnia zjawisko linienia (D) • porównuje budowę skóry kręgowców z zewnętrznym nabłonkiem bezkręgowców (D) • uzasadnia rolę oskórka pasożytów wewnętrznych (R) • na wybranych przykładach (dżdżownica, tasiemiec, ryba, jaszczurka) dowodzi, że pokrycie ciała ściśle wiąże się ze środowiskiem i trybem życia zwierząt (R) • wykonuje rysunek schematyczny budowy skóry ssaka (R) • rysuje rodzaje piór ptaka i nazywa je (R) • charakteryzuje wytwory naskórka (lub skóry) u poszczególnych gromad kręgowców (R) • porównuje pokrycie ciała płazów i gadów (R) • dowodzi, że gady lepiej przystosowały się do życia na lądzie (D) • wyjaśnia na przykładach, jak zwierzęta lądowe zabezpieczają się przed wysychaniem (R)
        9./10.	Sposoby poruszania się zwierząt a środowisko życia.	• nazywa układy wewnętrzne zwierząt współdziałające w wykonywaniu ruchu • wymienia czynności, których wykonanie wymaga pracy mięśni • wskazuje na modelu najważniejsze części szkieletu kręgowców • wyjaśnia rolę kości pneumatycznych jako cechy przystosowującej ptaka do lotu • podaje przykłady zwierząt mających szkielet zewnętrzny i zwierząt posiadających szkielet wewnętrzny	• określa rolę szkieletu (R) • dowodzi, że w wykonywaniu ruchu biorą udział 2 układy: szkieletowy i mięśniowy (D) • uzasadnia rolę pokrycia ciała zwierząt w poruszaniu się (R) • podaje przykłady różnego pokrycia ciała zwierząt bezkręgowych i kręgowych (R) • wyjaśnia, na czym polegają 3 mechanizmy poruszania się i u jakich zwierząt występują (R) • wyjaśnia pojęcie: szkielet hydrauliczny (D) • charakteryzuje rolę chitynowego pancerza u stawonogów i jego współdziałanie z mięśniami (R) • opisuje najważniejsze różnice między szkieletem ryby, płaza, gada, ptaka i ssaka (D) • wyjaśnia, na czym polega przystosowanie ptaka do lotu w budowie szkieletu (R) • opisuje dokładnie budowę szkieletu ssaka (wymienia poszczególne kości) (W) • uzasadnia modyfikacje szkieletu kończyn (D)	korelacja z fizyką
        11.	Czy rośliny mają pokrycie ciała i układ szkieletowy?	• wyjaśnia, dlaczego rośliny trudno jest zgnieść lub złamać • określa rolę tkanki okrywającej i wzmacniającej • na korze drzewa pokazuje przetchlinki • obserwuje pod mikroskopem tkanki wzmacniającą i okrywającą	• omawia budowę tkanki okrywającej i wzmacniającej (R) • dostrzega różnice w budowie i roli skórki w poszczególnych organach roślin (np. skórki w korzeniu i liściu) (R) • wyjaśnia rolę włośników i aparatów szparkowych oraz przetchlinek (R) • rozpoznaje na preparacie mikroskopowym aparaty szparkowe i rysuje je (R) • porównuje budowę skórki i korka (D) • uzasadnia odpowiedź na pytanie „Czy rośliny mają szkielet?” (D) • uzasadnia rolę tkanki wzmacniającej jako tej, która zapewnia sztywność i elastyczność organów roślin (D) • podaje przykłady zastosowania włókien lnu i konopi (R) • porównuje budowę, położenie i funkcje twardzicy i zwarcicy (D) • omawia rolę kutykuli (R)
        12.	Powtórzenie i utrwalenie wiadomości.	działy: komórkowa budowa organizmu, tkanki, budowa organizmu
        Dział programu: Wybrane czynności życiowe organizmów – Odżywianie się organizmów
        13.	Wykrywanie podstawowych składników pokarmowych.	• wyjaśnia pojęcie „odżywianie” jako dostarczanie pokarmu komórkom • wymienia składniki pokarmowe i określa ich ogólną rolę • wymienia najważniejsze witaminy • uzasadnia ogromną rolę wody • wyjaśnia rolę błonnika na przykładzie organizmu człowieka	• wskazuje, jakie skutki, może powodować brak poszczególnych składników w pokarmach spożywanych najczęściej (R) • wyjaśnia pojęcia: mikro- i makroskładniki (D) • podaje przykłady pierwiastków należących do mikro- i makroskładników (D) • opisuje budowę składników pokarmowych pod względem chemicznym (D/W) • przedstawia podział cukrowców (R) • określa rolę najważniejszych witamin (np. A, C, D, B) (R) • planuje i wykonuje proste doświadczenie chemiczne ilustrujące właściwości białek (np. denaturacja), cukrów i tłuszczów (W)	korelacja z chemią
        14.	Przemiana materii.	• wyjaśnia sposób odżywiania się organizmów samożywnych i cudzożywnych • podaje przykłady organizmów samożywnych i cudzożywnych	• uzasadnia podział organizmów na autotroficzne i heterotroficzne, podając ich najważniejsze cechy (R) • wyjaśnia znaczenie glukozy dla roślin i zwierząt (R) • definiuje pojęcie: metabolizm (D) • wyjaśnia, na czym polegają procesy syntezy i rozpadu (D) • wyjaśnia rolę enzymów w procesach przemiany materii (D) • podaje przykłady roślin pasożytniczych (D) • określa czynniki regulujące szybkość przemiany materii (D)	Sprawdzian 20-minutowy z działów: „Struktura organizmu i jej funkcje” oraz „Wykonywanie ruchów”   korelacja z chemią i fizyką
        15.	Odżywianie się roślin – fotosynteza.	• wyjaśnia pojęcie: fotosynteza • wskazuje substraty i produkty fotosyntezy • przedstawia schematycznie przebieg procesu fotosyntezy • podaje warunki niezbędne do przebiegu procesu fotosyntezy • określa rolę roślin jako producentów	• przedstawia słownie reakcję chemiczną procesu fotosyntezy (R) • charakteryzuje fazę świetlną i ciemną fotosyntezy oraz istotę tego procesu (D) • wyjaśnia, od czego zależy intensywność procesu fotosyntezy (R) • wykazuje przystosowania w budowie liścia do przebiegu procesu fotosyntezy (D) • planuje doświadczenia ilustrujące wpływ różnych czynników na przebieg procesu fotosyntezy (D) • planuje i wykonuje proste doświadczenia dotyczące wykrywania produktów fotosyntezy (R) • omawia znaczenie fotosyntezy dla roślin i organizmów cudzożywnych (R)	korelacja z chemią i fizyką
        16./17.	Przystosowania zwierząt do zdobywania i trawienia pokarmu.	• wymienia sposoby odżywiania się organizmów cudzożywnych (roślinożerne, drapieżne, wszystkożerne itp.) • podaje przykłady różnych sposobów zdobywania pokarmu • wymienia przystosowania drapieżników • określa rolę reducentów • podaje przykłady reducentów	• wyjaśnia pojęcia: konsument, reducent, łańcuch pokarmowy (R) • opisuje na wybranych przykładach sposoby zdobywania i trawienia pokarmu u bezkręgowców (R) • porównuje trawienie u pantofelka z trawieniem zewnątrzkomórkowym w jamie chłonąco-trawiącej stułbi (D) • uzasadnia brak układu pokarmowego u tasiemca (R) • wykazuje związek między budową narządów gębowych u owadów a sposobem ich odżywiania się (R) • opisuje budowę układu pokarmowego kręgowców i rolę poszczególnych odcinków tego układu (R) • wyjaśnia, co to jest kloaka i wskazuje, u jakich grup zwierząt występuje (D) • dostrzega zależność między rodzajem pokarmu a budową układu pokarmowego i rodzajem zębów (D) • prezentuje ciekawostki związane z odżywianiem się zwierząt (W) • uzasadnia nazwę „przeżuwacze” (W) • wyjaśnia sposób wytwarzania miodu spadziowego przez pszczoły (W) • podaje, czym była „biblijna manna”, którą żywili się Izraelici na pustyni (W)
        18.	Wpływ gospodarki człowieka na stan środowiska.	• podaje przykłady wykorzystania roślin w życiu i gospodarce człowieka • analizuje konsekwencje stosowania nawozów sztucznych i środków ochrony roślin • wyjaśnia, na czym polega rolnictwo ekologiczne • podaje przykłady korzystnego i niekorzystnego sąsiedztwa uprawianych roślin • wymienia skutki efektu cieplarnianego	• wyjaśnia, na czym polega erozja gleb (R) • wyjaśnia przyczyny „zakwitów” zbiorników wodnych (R) • dowodzi związku między stosowaniem nawozów sztucznych a eutrofizacją zbiorników wodnych (D) • charakteryzuje konsekwencje „zakwitów” zbiorników wodnych (R) • charakteryzuje zabiegi rolnicze stosowane w rolnictwie ekologicznym (R) • wyjaśnia rolę roślin w regulacji stężenia tlenu i dwutlenku węgla w atmosferze (D) • wyjaśnia, na czym polega efekt cieplarniany (R) • przedstawia na schematycznym rysunku, na czym polega efekt cieplarniany (W) • ocenia wpływ gospodarki rolnej i hodowli na stan środowiska (R) • próbuje dokonać właściwego wyboru takiej gospodarki, która byłaby przyjazna dla środowiska (R)	realizacja ścieżki: edukacja ekologiczna   korelacja z chemią
        19.	Powtórzenie i utrwalenie wiadomości.	dział: odżywianie się organizmów		lekcje te kończą semestr I
        Dział programu: Wybrane czynności życiowe organizmów – Oddychanie organizmów
        20.	Sprawdzian wiadomości i umiejętności z I semestru.
        21.	Wymiana gazowa u roślin.	• wskazuje miejsce wymiany gazowej u roślin • wyjaśnia główny cel wymiany gazowej • obserwuje aparaty szparkowe na preparacie mikroskopowym • rysuje schematycznie aparat szparkowy • na rysunkach lub tablicy dydaktycznej odróżnia komórki szparkowe od innych komórek skórki	• wykonuje preparat mikroskopowy dolnej skórki liścia (trzykrotki, grubosza lub innej rośliny) (R) • rysuje aparat szparkowy na podstawie obserwacji mikroskopowej (R) • wyjaśnia mechanizm działania aparatu szparkowego w warunkach suszy i dużej wilgotności podłoża (R) • określa rolę aparatów szparkowych w fotosyntezie i oddychaniu (R) • dostrzega różnicę między wymianą gazową u roślin wodnych i lądowych (D) • wyjaśnia zjawisko transpiracji (D) • podaje przykłady roślin mających szparki wodne i wyjaśnia rolę tych szparek (D/W)
        22.	Narządy oddechowe zwierząt a środowisko życia.	• podaje przykłady zwierząt oddychających całą powierzchnią ciała • wymienia zwierzęta oddychające skrzelami • omawia budowę płuc kręgowców, korzystając z tablicy dydaktycznej • wykonuje schematyczne rysunki budowy płuc kręgowców	• dostrzega zależność typu narządów oddechowych zwierząt od środowiska życia (R) • omawia budowę narządów oddechowych bezkręgowców i kręgowców (analizuje rysunki lub tablice barwne, porównuje) (R) • porównuje skrzela i tchawki (D) • analizuje budowę układu tchawkowego owadów i wyjaśnia, dlaczego krew nie bierze w tym przypadku udziału w transporcie tlenu (R/D) • wyjaśnia mechanizm wymiany gazowej u płazów i tzw. podwójnego oddychania u ptaków (D) • określa rolę przepony i mięśni międzyżebrowych w procesie wymiany gazowej (D) • wykazuje związek między układem oddechowym a układem krążenia w procesie wymiany gazowej (D) • wykazuje rolę skóry w oddychaniu (R)
        23.	Oddychanie komórkowe jako proces wyzwalania energii.	• wymienia substraty i produkty procesu oddychania • zapisuje słownie proste równanie przedstawiające proces oddychania • wskazuje organellum komórkowe, w którym odbywa się oddychanie • podaje przynajmniej 2 przykłady wykorzystania energii przez organizmy żywe • na podstawie doświadczenia wykazuje obecność dwutlenku węgla w wydychanym powietrzu	• wyjaśnia istotę oddychania komórkowego (R) • analizuje diagram wykorzystania energii powstającej w reakcji oddychania (R) • uzasadnia, od czego zależy intensywność procesu oddychania (D) • rysuje schemat budowy mitochondrium (D) • porównuje oddychanie z fotosyntezą (D) • porównuje utlenianie biologiczne ze spalaniem glukozy poza organizmem (D) • na podstawie doświadczenia stwierdza wydzielanie się ciepła podczas oddychania roślin (R/D) • podaje ciekawostki związane z wykorzystaniem energii przez różne organizmy (W)	korelacja z chemią
        24.	Konsekwencje zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby.	• wymienia źródła zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby • na przykładzie lasu wyjaśnia rolę roślin jako producentów tlenu • stosując uproszczoną skalę porostową, ocenia stopień zanieczyszczenia powietrza (dwutlenku siarki) w najbliższej okolicy	• wykazuje wpływ zanieczyszczeń środowiska na organizmy roślinne i zwierzęce (R) • wyjaśnia pojęcie: pustynia porostowa (R) • podaje przykłady drzew i roślin zielnych odpornych i wrażliwych na zanieczyszczenia powietrza (D) • wyjaśnia, na czym polega symbioza glonu i grzyba w poroście (R) • wykazuje zróżnicowaną wrażliwość organizmów wodnych na zanieczyszczenia (R) • wyjaśnia zjawisko „smogu” (D) • opisuje sposób powstawania kwaśnych deszczów i skutki takich opadów (R) • proponuje sposoby zapobiegania zanieczyszczeniom powietrza, wody i gleby (R/W)	realizacja ścieżki: edukacja ekologiczna
        Dział programu: Wybrane czynności życiowe organizmów – Transport substancji u roślin i zwierząt
        25.	Transport substancji u roślin.	• omawia funkcję tkanki przewodzącej (łyka i drewna) • rozpoznaje na preparacie mikroskopowym tkanki przewodzące • rysuje schematyczny przekrój łodygi i korzenia roślin okrytonasiennych • liczy słoje przyrostu rocznego na przekroju ściętego drzewa i na ich podstawie określa wiek drzewa	• omawia budowę wewnętrzną łodygi i korzenia na podstawie preparatów mikroskopowych (lub rysunków schematycznych) (R) • porównuje budowę wewnętrzną łodygi z budową korzenia (R) • wykazuje zależność między budową, rozmieszczeniem i funkcją tkanek budujących korzeń i łodygę (D) • omawia różnice między wiązką przewodzącą otwartą i zamkniętą (D) • rysuje schematycznie wiązkę otwartą i zamkniętą na podstawie obserwacji preparatu mikroskopowego (R/D) • opisuje sposób przewodzenie wody i transportu substancji odżywczych w roślinie (R) • wyjaśnia pojęcie: nerwacja liścia (R) • doświadczalnie wykazuje przewodzenie u roślin (R/D)	korelacja z fizyką
        26.	Krążenie płynów ustrojowych u zwierząt.	• wyjaśnia pojęcia: zamknięty i otwarty układ krwionośny • wymienia narządy budujące układ krążenia kręgowców • nazywa elementy morfotyczne krwi i omawia ich funkcję • rozpoznaje preparaty przedstawiające krew żaby i ssaka • korzystając ze schematów, analizuje drogę krwi w organizmie kręgowców • rozpoznaje na podstawie rysunków schematycznych serca ryb, płazów, gadów, ptaków i ssaków	• opisuje budowę i rolę naczyń krwionośnych (R) • przedstawia za pomocą schematycznych rysunków budowę serc kręgowców (R) • wyjaśnia rolę częściowej przegrody w komorze serca gadów i całkowitej u ptaków (D) • rysuje schematy obiegów krwi u poszczególnych grup kręgowców (D) • objaśnia sposób przepływu krwi w krwiobiegu (R) • wyjaśnia rolę małego i dużego obiegu krwi u ssaków (R) • wyjaśnia pojęcie: hemolimfa (W) • wyjaśnia rolę hemoglobiny i osocza w transporcie gazów (D/W)	korelacja z fizyką
        27.	Powtórzenie i utrwalenie wiadomości.	działy: oddychanie organizmów oraz transport substancji u roślin i zwierząt
        Dział programu: Wybrane czynności życiowe organizmów – Rozmnażanie i rozwój organizmów
        28.	Rozmnażanie bezpłciowe organizmów.	• wymienia sposoby bezpłciowego rozmnażania roślin i zwierząt • wymienia zmodyfikowane pędy służące jako organy do rozmnażania (kłącza, bulwy, cebule, rozłogi)	• podaje różnicę między rozmnażaniem płciowym a bezpłciowym (R) • uzasadnia cel rozmnażania (R) • na wybranych przykładach (pantofelek, stułbia, pieczarka, paproć) opisuje, w jaki sposób zachodzi dany typ rozmnażania bezpłciowego (D) • wyjaśnia pojęcia: pączkowanie, fragmentacja, zarodniki, nasiona (R) • podaje sposoby rozmnażania roślin doniczkowych (D) • wyjaśnia zjawisko regeneracji (W)	20-minutowy sprawdzian z oddychania i transportu
        29.	Rozmnażanie płciowe organizmów roślinnych.	• odróżnia na rysunku komórki płciowe męskie i żeńskie • prawidłowo nazywa komórki rozrodcze • rozpoznaje symbole oznaczające płeć męską i żeńską • rozpoznaje na rysunku i żywym okazie mchu płonnika sporofit i gametofit • opisuje wygląd sporofitu i gametofitu • na żywych okazach lub preparatach mokrych rozpoznaje kwiatostan żeński i męski sosny • wyjaśnia pojęcia: zapylenie, zapłodnienie, zygota, zarodek • rysuje budowę kwiatu rośliny okrytonasiennej • omawia rolę kwiatu roślin okrytonasiennych • podaje przykłady różnych sposobów zapylania roślin	• porównuje komórkę jajową i plemnik (R) • uzasadnia, że rozmnażanie płciowe jest konieczne w celu zachowania zmienności wewnątrzgatunkowej (D) • definiuje pojęcia: przemiana pokoleń, sporofit, gametofit (D) • dostrzega różnice w przemianie pokoleń u roślin i zwierząt (W) • uzasadnia konieczność obecności „kropli wody” do zapłodnienia mszaków i paprotników (R) • dostrzega redukcję pokolenia gametofitu u roślin w związku z przystosowaniem do życia na lądzie (W) • opisuje cykl rozwojowy mszaków i paprotników (R/D) • opisuje wygląd kwiatostanów męskich i żeńskich sosny (R) • wykonuje rysunek pojedynczego kwiatu męskiego i żeńskiego sosny oraz nasienia sosny (R) • opisuje cykl rozwojowy sosny (W) • wyjaśnia, czym różnią się rośliny nagonasienne od okrytonasiennych (R) • uzasadnia, dlaczego sosna należy do roślin nagozalążkowych, nagonasiennych, wiatropylnych (R) • uzasadnia, że sosna jest rośliną rozdzielnopłciową, jednopienną (D) • opisuje podwójne zapłodnienie u okrytonasiennych (D) • przedstawia sposób powstawania owocu i nasienia na przykładzie wiśni (lub innego drzewa owocowego) (R) • wskazuje przystosowania roślin do rozsiewania nasion i owoców (R) • opisuje doświadczenie dotyczące warunków kiełkowania roślin (R/D) • omawia budowę zalążka i woreczka zalążkowego roślin okrytonasiennych (W) • analizuje cykl rozwojowy rośliny okrytonasiennej, np. hodując fasolę (R/D)
        30./31.	Rozmnażanie się i rozwój zwierząt.	• omawia budowę i rolę komórek rozrodczych • wyjaśnia pojęcia: jajorodność, żyworodność, rozdzielnopłciowość, zapłodnienie zewnętrzne i wewnętrzne • rozpoznaje i nazywa jaja ryb oraz żab • omawia rozmnażanie ryb • przedstawia rozmnażanie i rozwój płazów na przykładzie żaby • podaje przykłady ptaków gniazdowników i zagniazdowników • wymienia nazwy błon płodowych • wyjaśnia rolę błon płodowych gadów, ptaków i ssaków • nazywa zasadnicze elementy budowy jaja ptaka	• omawia różne sposoby rozmnażania owadów (R) • na przykładach wyjaśnia, czym różni się rozwój prosty, przeobrażenie niezupełne i zupełne (R) • przyporządkowuje rodzaj larwy do odpowiedniego gatunku owada (D) • wyjaśnia, na czym polega metamorfoza kijanki (R) • podaje przykłady opieki nad potomstwem u ryb, płazów i gadów (W) • wyjaśnia, dlaczego gady mogą rozmnażać się na lądzie (D) • uzasadnia podział kręgowców na owodniowce i bezowodniowce (R) • charakteryzuje zachowania godowe ptaków i formy opieki nad potomstwem (R) • omawia sposób rozmnażania ssaków (R) • uzasadnia nazwę: ssaki (R) • porównuje sposób opieki nad potomstwem u różnych grup zwierząt (D) • określa, czym są i jaką rolę pełnią łożysko oraz pępowina (D) • rysuje budowę jaja ptaka (R) • na podstawie tablicy barwnej rozpoznaje różne rodzaje ptasich gniazd (R)
        32.	Dlaczego zanika różnorodność gatunkowa?	• wymienia przykłady działalności człowieka prowadzącej do niszczenia i przekształcania środowiska • wyjaśnia ochronną rolę warstwy ozonowej • wyjaśnia cel ochrony gatunkowej roślin i zwierząt oraz innych form ochrony przyrody	• uzasadnia, dlaczego zanika różnorodność gatunkowa (R) • wyjaśnia, dlaczego zachowanie bioróżnorodności jest istotne dla przyszłych pokoleń (D) • wyjaśnia przyczyny i skutki rozrzedzenia warstwy ozonowej („dziury ozonowej”) (R)	realizacja ścieżki: edukacja ekologiczna
        33.	Powtórzenie i utrwalenie wiadomości.	dział: rozmnażanie się organizmów
        Dział programu: Wybrane czynności życiowe organizmów – Kontrola i regulacja procesów życiowych u organizmów
        34.	Sprawdzian wiadomości i umiejętności z II semestru.
        35.	Regulacja procesów życiowych u roślin.	• na podstawie obserwacji podaje przykłady ruchów roślin • wyjaśnia konsekwencje ścięcia stożków wzrostu • proponuje praktyczne zastosowanie ścięcia stożków wzrostu u roślin uprawnych (ogrodnictwo, sadownictwo)	• dokonuje podziału ruchów roślin na tropizmy i nastie (R) • charakteryzuje tropizmy i nastie • dokonuje porównania tropizmów i nastii (D) • planuje doświadczenie obrazujące wykonywanie ruchów przez rośliny (D) • charakteryzuje rolę auksyn (D)
        36.	Regulacja funkcji życiowych u zwierząt i narządy zmysłów.	• wymienia podstawowe funkcje układu nerwowego • wymienia typy układów nerwowych bezkręgowców (siateczkowy, drabinkowy i łańcuszkowy) • wylicza narządy układu nerwowego kręgowców • podaje rolę układu hormonalnego • wymienia narządy zmysłów • charakteryzuje rolę narządów zmysłów • podaje przykłady ostrzegawczej roli narządów zmysłu (np. dotyku, węchu, smaku)	• opisuje budowę i działanie komórki nerwowej jako podstawowej jednostki budulcowej i czynnościowej układu nerwowego (R) • charakteryzuje, popierając przykładami, typy układów nerwowych bezkręgowców (R) • wyjaśnia funkcjonowanie autonomicznego układu nerwowego (D) • porównuje działanie układu współczulnego i przywspółczulnego (D) • nazywa części mózgu (R) • na podstawie rysunków porównuje budowę mózgu u poszczególnych gromad kręgowców (D) • definiuje pojęcia: hormon, gruczoł dokrewny (R) • nazywa najważniejsze gruczoły dokrewne (R) • wyjaśnia funkcjonowanie oczu złożonych u owadów (D) • na podstawie rysunku (lub tablicy barwnej) nazywa główne elementy budowy ucha ssaków (R) • lokalizuje w uchu wewnętrznym narząd równowagi (R) • wyjaśnia rolę linii bocznej i pęcherza pławnego u ryb (R) • wyjaśnia zjawisko akomodacji oka (D) • określa rolę małżowiny usznej u zwierząt (D)	korelacja z fizyką
        37.	Podsumowanie rocznej pracy i ocena osiągnięć uczniów.